Max Ernst
Die Jungfrau züchtigt das Jesuskind vor drei Zeugen, 1926
klik hier voor meer info
Boze Madonna
Dankzij Max Ernsts onjuiste interpretatie hebben we te danken dat Maria voor één keer met grote vastberadenheid ‘onze verlosser’ heeft getuchtigd.
Max Ernst (1891 – 1976) was een Duitse (genaturaliseerde Amerikaan in 1948 en Fransman in 1958) schilder, beeldhouwer, graficus en dichter. Hij was een van de belangrijkste pioniers van de Dada-beweging en het surrealisme in Europa en staat bekend om zijn onconventionele tekenmethoden, maar ook voor het maken van romans en pamfletten met behulp van collages.
Hij diende vier jaar als soldaat tijdens de Eerste Wereldoorlog. Hij kwam zeer getraumatiseerd uit de oorlog en bleef kritisch over de moderne wereld.
Bovenstaand hilarische schilderij moest kennelijk dienen als een soort banier van het surrealisme, want de koppen van de Getuigen zijn de grondleggers van deze stroming: André Breton, Paul Eduard en Max zelf. Volgens Henk van Os komt de voorstelling niet zo zeer voort uit de onderbewuste aandriften van een surrealist maar heeft de schilder het beeldidee van de middeleeuwse schilder Joachim Patinir verkeerd geïnterpreteerd.
In de Gemäldegalerie van Berlijn, die Max Ernst vaak bezocht heeft, bevindt zich een Madonna van Joachim Patinir, ca 1520, hier rechtsboven. Het ziet er naar uit dat zij het blote kindje dat er vandoor lijkt te willen gaan een flinke tik op zijn billetjes wil geven. Gezien het onderwerp en de tijd de tijd waarin dit werk geschilderd is, kan dit - volgens Henk van Os - niet waar zijn. En inderdaad heeft Patinir hier vrijwel letterlijk een Maria met kind gekopieerd van Robert Campin. (1435)
Echter, op het schilderij van Campin - links - warmt de Madonna haar hand op, opdat haar levendige zoontje niet zal schrikken van haar koude handen als ze hem gaat verzorgen. Patinir heeft de verzorgende Madonna inclusief de opgeheven rechterhand overgenomen en in een landschappelijke omgeving geplaatst. Dus wie Campins voorbeeld niet kent, kan bijna niets anders dan die zijwaarts opgeheven rechterhand op zijn schilderij verkeerd interpreteren. En dit is wat Max Ernst is overkomen, aldus Henk van Os (Nederlands kunsthistoricus).